DE (ON)ZIN VAN EEN NATURA-UITVAARTVERZEKERING De kans dat men bij overlijden niet voldoende geld heeft om de eigen uitvaart te kunnen bekostigen is voor de meeste Nederlanders erg klein. Toch heeft 48 procent van de Nederlanders een uitvaartverzekering. Bij een meerderheid daarvan, vijf miljoen, gaat het om een natura-uitvaartverzekering. Is de natura-uitvaartverzekering één van die typisch Nederlandse verschijnsels, alle uitvaartvernieuwing ten spijt, die niet meer weg te denken zijn? Of is de Nederlander inderdaad gewoon zuinig? En kan het hem niet schelen in een eikenhout gefineerde, spaanplaten kist begraven te worden. 'Als ik et zeggen mag, de rijke lui weten dat niet zo; want zij hebben er geen zorg voor. 't Gaat alles goed bij zulke mensen; bij leven en sterven. Hoor reis; we hebben 't goed in et Huis; (...) maar 'en mens, meheer, denkt altijd om zen dood.' 'Ik wou me lijk verbeteren, weet u? (...) As we dood zijn, dan leit men ons op strooi en we krijgen 't goed an van 't Huis, net as wanneer we leven, en dan gaan we na 't kerkhof, in de put; dat wou ik niet, as ik dood was, geen diakenhuisgoed aanhebben ....' (...) 'Ik wou in me kist leggen, ik weet niet, ik zel maar zeggen, zo as ik er mijn vader in heb zien leggen, met eigen goed; ik heb nooit een eigen hemd gehad; één eigen doodhemd wou ik hebben.' (...) 'Meheer begrijpt wel (...) dat daar die twaalf gulden voor was. Het was veuls te veul. Maar ik wou nog meer; ik wou fassoendelijk begraven worden. Ik heb geen verstand van die dingen; maar ik heb gerekend vier gulden voor et linnen, en dan twee gulden voor de mensen, die me zouen afleggen, en tien stuivers voor een draagplaats en twaalf dragers. (...) Het geld was in et pampiertje; en alles in een leren zakkie; dat heb ik dertig jaar op me hart gehad... en nou is het weg...' Het is een aandoenlijk fragment uit de Camera Obscura van Hildebrand, waarin Kees het diakenhuismannetje vertelt over de diefstal van 'het leren zakkie' waar het geld voor zijn begrafenis in zat. Verzekerd zijn van een fatsoenlijke begrafenis. Uit die wens zijn de vele uitvaartverenigingen die ons land rijk is en de huidige natura-uitvaartverzekeraars voortgekomen. Ook DELA, dat, zoals elders in dit nummer te lezen is, begon als een idealistische coöperatie die 'een klassenloze begrafenis nastreefde, die voor alle leden gelijk zou zijn, ongeacht parochie, stand of inkomen.' Inmiddels zijn de tijden veranderd en kun je je afvragen wat voor nut een uitvaartverzekering nog heeft. Het ‘van de armen begraven worden' hoeft geen spookbeeld meer te zijn, want wie geen geld en familie heeft krijgt een keurige begrafenis van de Sociale Dienst, ter waarde van om en nabij de vijf- à zesduizend gulden (even hoog als de gemiddelde kosten van een DELA-uitvaart). Overbodige verzekeringen Maar ook als u een Sociale Dienst-uitvaart als een schande ervaart en uw nabestaanden in géén geval tot financiële last wilt zijn, is een uitvaartverzekering vaak niet nodig. De kans dat men bij overlijden niet voldoende geld heeft om de eigen uitvaart te bekostigen is voor de meeste Nederlanders erg klein. En daar hoeft men absoluut niet 'bemiddeld' voor te zijn. Een uitvaart is weliswaar een flinke kostenpost - een crematie kost gemiddeld zo'n zesduizend gulden, een begrafenis mét grafsteen zo'n tweeduizend gulden meer - maar voor de meeste mensen is dit geen onoverkomelijk bedrag. Eind verleden jaar stelde de vereniging Consument & Geldzaken een 'top 5 van overbodige verzekeringen' samen. Hierin staat de uitvaartverzekering, na de reisverzekering met medische ziektekostenverzekering en de glasverzekering, op nummer 3. De vereniging publiceerde de top 5 in de eigen uitgave Geldzaken van november 1998 en schrijft daarin: 'Ga voor uzelf eens na hoeveel geld er vrijkomt voor uw nabestaanden zodra u uw laatste adem uitblaast. Wellicht is alleen het saldo op uw spaarrekening al dik voldoende om u een eersteklas uitvaart te bezorgen.' En het saldo op bank- of girorekening is meestal niet het enige dat men nalaat. 'Personen die in loondienst zijn of een uitkering hebben ontvangen een belastingvrije overlijdensuitkering van drie maanden salaris of uitkering.' (Aldus de Verzekeringsgids van de Consumentenbond.) En wie een levensverzekering of een lijfrenteverzekering heeft afgesloten, hoeft zich helemaal geen zorgen te maken over de kosten van de eigen uitvaart. En toch heeft 48 procent van de Nederlanders een uitvaartverzekering. Waarom? Voor een deel valt dit waarschijnlijk te verklaren uit het feit dat Nederland een echt verzekeringsland is. Nergens ter wereld worden per huishouden meer verzekeringspolissen afgesloten dan in ons land. Maar dan nog lijkt de uitvaartverzekering een vreemde eend in de bijt. Over het algemeen verzekeren we ons tegen gebeurtenissen waarvan we hopen dat ze nooit zullen plaatsvinden, zoals diefstal, brand, ziekenhuisopname et cetera, maar die, als ze dan toch gebeuren, zoveel kosten met zich meebrengen, dat de meesten van ons daar nooit zelf voor kunnen opdraaien. Dood gaan we echter allemaal, daar kunnen we dus ook financieel rekening mee houden, door daar zelf nu al geld voor opzij te leggen en dan tenminste ook nog zelf de rente op te strijken. Rompslomp Maar om geld lijkt het in het geval van een uitvaartverzekering de meeste mensen niet te doen te zijn. Waarom zou de meerderheid van de mensen, maar liefst vijf miljoen, die een uitvaartverzekering hebben anders voor een natura-uitvaartverzekering kiezen? Blijkbaar is het vooral het natura-aspect waar het deze mensen om te doen is. Ook de vereniging Consument & Geldzaken lijkt deze mening toegedaan, want ze schrijft in Geldzaken dat het qua overbodigheid 'net een tikje anders kan liggen met de uitvaartverzorgingsverzekering die uw nabestaanden de hele rompslomp uit handen neemt.' Elders in dit nummer spreekt DELA-directeur Dick Moll over 'de sores-kant aan de zaak', die geheel door DELA uit handen wordt genomen en dat dat een naturaverzekering nu juist zo populair maakt. 'Rompslomp', 'sores', het is maar hoe je het regelen van een uitvaart voor een geliefde wilt noemen. Moll: "Ben je verzekerd bij DELA, dan is één telefoontje voldoende en je weet dat de uitvaart wordt geregeld. Nabestaanden hoeven nu niet op te zien tegen prijsonderhandelingen met uitvaartondernemers, kistfabrikanten, vervoerders, crematoriabeheerders, enzovoorts. Zij hoeven niet in allerlei telefoons te klimmen." Nog afgezien van het feit dat het 'alles' dat DELA (en ook andere naturaverzekeraars) belooft te regelen, verzorgen en betalen bij lange na niet alles is - een grafsteen, een advertentie in de krant, bloemen of een iets uitgebreidere koffietafel vallen niet onder de verzekering - en nog afgezien van het feit dat als u een uitvaartondernemer in de arm neemt u ook van alle 'rompslomp' en prijsonderhandelingen af bent als u dat wilt, vraag ik me af waarom mensen menen dat het regelen van een uitvaart zo vervelend of moeilijk is? Waarom men meent dat men zijn nabestaanden niet met de 'rompslomp' van de organisatie van de uitvaart kan opschepen. De meeste nabestaanden doen het waarschijnlijk maar al te graag voor 'hun doden'. Het is heel aardig en attent je familie te willen ontzien, maar hebben al die naturaverzekerden nu nooit bedacht dat hun familie het wel eens heel plezierig zou kunnen vinden zélf met de uitvaart bezig te zijn? De ervaring leert dat het niet alleen plezierig maar ook zeer nuttig is om als nabestaande actief met de planning en uitvoering van een uitvaart bezig te zijn. Het leidt af en het geeft voldoening, je kunt echt iets doen voor de overledene. Het kan uiterst frustrerend zijn als na de dood van een van je ouders blijkt dat 'alles al geregeld is', dat er geen sprake meer is van zélf kiezen voor een uitvaartondernemer, zélf bepalen in welke kist je vader/moeder begraven wordt. Ja, het kan natuurlijk wel, maar dat dekt de verzekering niet. Grootst gemeenschappelijke deler Wonderlijk is het ook dat de meeste mensen in het geval van een natura-uitvaartverzekering ongezien artikelen en diensten kopen. De gemiddelde naturaverzekerde betaalt voor een kist waarvan hij waarschijnlijk geen idee heeft hoe die eruit ziet. Hetzelfde geldt voor de rouwkaart. En of de door de verzekeraar geleverde uitvaartverzorger wel met uw nabestaanden kan opschieten, daarover hoeft u zich uiteraard geen zorgen meer te maken. Uw nabestaanden zullen wel moeten, tenzij ze bijbetalen voor een ander. De natura-uitvaartverzekering heeft een enorme vlucht genomen vooral in de jaren zestig en zeventig, de periode dat de eenvoudige, snelle en schone crematie zeer populair werd en de dood eigenlijk als een vervelende anomalie werd gezien in een maatschappij die nog als maakbaar werd beschouwd en waarbij men dan ook liever niet te lang stilstond. Als men de Nederlander dan ook nog wenst te typeren als iemand die van eenvoud houdt, die niet graag opvalt, liever niet pronkt met zijn rijkdom, dan is de 'natura-uitvaart' ongetwijfeld een typisch Nederlands verschijnsel. Moll formuleert het aldus: "De inhoud van een DELA-uitvaart is gebaseerd op de grootst gemeenschappelijke deler", wat dus zo ongeveer neerkomt op twee auto's, 75 eenvoudige rouwkaarten, een simpele, eikenhouten, gefineerde, spaanplaten kist en een algemeen graf. Je kunt je afvragen waarom DELA al jaren de piramide als symbool heeft, terwijl de uitvaart die men de klant biedt zo 'onkeizerlijk' is als maar kan, met slechts tien jaar grafrust. En toch, zo zeggen sociologen, is 'de Nederlander' de laatste decennia veranderd. We zijn individualistischer geworden, geven makkelijker geld uit, durven meer op te vallen. En hebben we de laatste jaren ook niet zo iets als 'uitvaartvernieuwing' gehad, waarmee de Nederlander zich tot in de dood wist te onderscheiden? Hoe kan het dan dat DELA inmiddels méér dan twee miljoen verzekerden heeft? Waarom kiezen vijf miljoen Nederlanders voor een natura-standaarduitvaart? Wie meent dat een uitvaart een bijzondere gebeurtenis is - zo niet voor jezelf dan toch voor je nabestaanden -, een eenmalig, bijzonder afscheid van een unieke persoonlijkheid, die kiest toch per definitie niet voor een natura-uitvaartverzekering? Ook de natura-uitvaartverzekeraars zelf lijken daar steeds meer achter te komen, door de laatste jaren allerlei aanvullende plus-verzekeringen aan te bieden waarmee men 'speciale wensen' financieren kan. Eigenlijk een soort aanvullende kapitaalverzekering. Maar waarom kiest de meerderheid van de natura-verzekerden in het geheel niet voor een aanvullende 'speciale wensen-verzekering'? Zuinigheid Bij die vijf miljoen naturaverzekerden zitten ongetwijfeld mensen die op het moment dat ze de verzekering afsloten nog geheel niet over hun eigen uitvaart hadden nagedacht - die is nog ver weg, zullen ze gedacht hebben - en waarbij het hen in eerste instantie om de dekking van de kosten te doen was. Jammer dat ze voor een natura-uitvaartverzekering kozen. Want als ze tegen de tijd dat zij of hun partner stervende zijn zeer speciale wensen hebben, dan is die natura-uitvaartverzekering hen alleen maar tot last. Want dan blijkt dat ze opeens toch over van alles moeten gaan onderhandelen met hun natura-uitvaartverzorger en ook nog eens flink bij moeten betalen. Wie kan nu in hemelsnaam twintig, dertig of veertig jaar voor dato weten of er speciale wensen zullen zijn? Of 75 rouwkaarten voldoende zijn? Of uw nabestaanden misschien zelf de kist willen timmeren, u in de eigen auto willen vervoeren en de hele verdere uitvaart zelf willen regelen? Of blijven Nederlanders Nederlanders en is de Nederlander inderdaad zuinig en gaat hij graag op het financiële voordeel af? Want met een natura-uitvaartverzekering bent u goedkoper uit dan met een uitvaartkostenverzekering. De premies van een natura-uitvaartverzekering zijn aftrekbaar van de belasting als buitengewone lasten. Dat geldt niet voor de premies van een uitvaartkostenverzekering, omdat het uit te keren bedrag in principe ook aan andere zaken dan de uitvaart besteed kan worden. En Moll heeft ongetwijfeld gelijk als hij zegt dat wie voor DELA kiest (of voor AVVL, Monuta of NUVA) meer krijgt voor zijn geld dan de niet-naturaverzekerde. Moll: "Wat DELA in het pakket aanbiedt, kost op de markt veel meer. Ik schat dat de losse onderdelen bij elkaar opgeteld minstens 1500 gulden duurder zijn dan wanneer je dezelfde uitvaart door DELA laat regelen. Door onze omvang kunnen wij bij de inkoop lagere prijzen bedingen. Iedere consument heeft dus een financieel voordeel met een DELA-verzekering." Maar ja, dan moet u wel genoegen nemen met de standaardkist, gefineerd en wel, en moet u verder geen bijzondere wensen hebben. Kiest u voor een kapitaalverzekering of voor eigen geld dan kunt u wat de vorm van de uitvaart betreft tenminste nog alle kanten op. © Anja Krabben Verschenen in Doodgewoon, # 23, winter 1999/2000. Terug...